Οι πρώτες μελέτες που βρίσκονται σε εξέλιξη οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το προσδόκιμο ζωής, το οποίο μειώθηκε λόγω της πανδημίας, δεν έχει ανακάμψει τόσο ώστε να συντρέχει λόγος για να εξεταστούν αλλαγές στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης που να τεθούν σε ισχύ από την 1.1.2027. Σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, όπως αναφέρει και η εφημερίδα «Ναυτεμπορική» η κυβέρνηση αναμένεται να λάβει τις τελικές της αποφάσεις το δεύτερο εξάμηνο του 2026, με επικρατέστερη εκδοχή αυτή της αναβολής των όποιων μέτρων τουλάχιστον για μία τριετία.
Σενάρια
Μέχρι τώρα, η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί ότι τα όρια θα παραμείνουν σταθερά μέχρι το τέλος του 2027, ενώ σποραδικά διαρρέουν σενάρια για σταδιακή αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης την τριετία 2028 έως 2030. Σύμφωνα με την υφιστάμενη νομοθεσία, από το 2027 και μετά τα όρια συνταξιοδότησης θα επαναπροσδιορίζονται κάθε τρία χρόνια, με βάση το προσδόκιμο ζωής των ασφαλισμένων.
Το θέμα της αύξησης των ορίων ηλικίας στη χώρα μας θα τεθεί στο τραπέζι με βάση τη μελέτη της Αναλογιστικής Αρχής, η οποία εκπονείται κάθε τρία χρόνια, και θα αποτυπώσει, όπως δείχνουν τα μέχρι τώρα στοιχεία, αύξηση του προσδόκιμου ζωής, αφήνοντας ανοιχτό το ενδεχόμενο για αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Πάντως, τα αρμόδια στελέχη του υπουργείου Εργασίας έχουν ήδη διαβεβαιώσει ότι η αύξηση των ορίων θα είναι σταδιακή (3-4 μήνες κατ’ έτος) ώστε να μην επιβαρυνθούν άμεσα οι ασφαλισμένοι.
Ενδεικτική είναι πρόσφατη αναλογιστική μελέτη της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, η οποία περιγράφεται και στην αντίστοιχη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η έκθεση έθεσε επί τάπητος τις δυσοίωνες δημογραφικές εξελίξεις και τις επιπτώσεις τους. Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής, σε συνδυασμό βέβαια με τις περιορισμένες γεννήσεις και τη γήρανση του πληθυσμού, έχει ως άμεσο αποτέλεσμα την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης. Η έκθεση αναφέρει για τη χώρα μας το ενδεχόμενο η θεσμοθετημένη ηλικία συνταξιοδότησης να αυξηθεί στα 67,5 έτη από τα 62 έτη που είναι σήμερα – με 40 έτη ασφάλισης.
Το μοντέλο που φαίνεται πιθανό για την Ελλάδα, όπως αναφέρει ο ΟΟΣΑ, είναι η αναλογία 1 προς 1, δηλαδή για κάθε 1 έτος που θα αυξάνεται το προσδόκιμο θα αυξάνονται κατά 1 έτος και τα όρια ηλικίας. Με το 1 προς 2/3 τα όρια ηλικίας θα αυξηθούν κατά 8 μήνες για κάθε 12 μήνες αύξησης στο προσδόκιμο ζωής και με το 1 προς 1/3 η αύξηση των ορίων θα είναι ηπιότερη με 4 μήνες για κάθε 1 έτος που θα αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής.
Οι τρεις δείκτες
Τρεις είναι οι βασικοί δημογραφικοί δείκτες που θα κρίνουν το μέλλον του συνταξιοδοτικού:
► Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων, δηλαδή το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 65, σε σχέση με τους οικονομικά ενεργούς.
► Ο δείκτης γήρανσης, που αποτυπώνει τη σχέση ηλικιωμένων και νέων εργάσιμης ηλικίας. Και ο δείκτης γονιμότητας, που ενώ βελτιώθηκε ελαφρώς, παραμένει στο χαμηλό επίπεδο του 1,5 παιδιού ανά γυναίκα.
► Η εξέλιξη του προσδόκιμου ζωής αποτελεί κομβικό παράγοντα. Από το 2010 έως το 2015 αυξήθηκε κατά περίπου ένα έτος, ενώ από το 2015 έως το 2020 παρέμεινε στάσιμο – κυρίως λόγω της πανδημίας.
Τέλος, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι οι κατηγορίες των ασφαλισμένων που θα επηρεασθούν από τις μελλοντικές αλλαγές στα όρια συνταξιοδότησης μπορούν να συνοψισθούν στα εξής:
— Πρώτον, στους ασφαλισμένους σημερινής ηλικίας 50 ως 55 ετών που απέχουν 7 έως 12 έτη έως τη συμπλήρωση της ηλικίας των 62 ετών προκειμένου να αποκτήσουν δικαίωμα είτε για μειωμένη είτε για πλήρη σύνταξη, έχοντας 40 χρόνια ασφάλισης. Αυτή η κατηγορία συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες να εγκλωβιστεί και να υποστεί κάποια χρονική επιβάρυνση με τις αλλαγές των ορίων ηλικίας.
— Δεύτερον, στους ασφαλισμένους με ηλικίες 35 ως 50 ετών, οι οποίοι μέχρι να συνταξιοδοτηθούν θεωρείται βέβαιο ότι θα επωμιστούν πάνω από μία αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης.
— Τρίτον, στους νέους ασφαλισμένους που διανύουν τα πρώτα χρόνια του εργασιακού τους βίου και θα πρέπει να συμβιβαστούν με την ιδέα ότι θα πάρουν σύνταξη με – τελείως – διαφορετικούς όρους και προϋποθέσεις απ’ ό,τι ισχύει σήμερα.
Οι εκλογές πάνε πίσω τις αποφάσεις
Δεδομένου ότι το 2027 είναι μια χρονιά εκλογών, η κυβέρνηση σταθμίζει το πολιτικό κόστος που συνεπάγεται μια απόφαση να αυξήσει τα όρια ηλικίας γνωρίζοντας εκ των προτέρων πως αυτό θα προκαλέσει έντονες αντιδράσεις και δημοσκοπικές απώλειες.
Τονίζεται ότι η υπουργός Εργασίας Νίκη Κεραμέως σε δηλώσεις της διαμηνύει ότι «δεν υπάρχει καμία συζήτηση για αλλαγή στα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης». Κι όλα αυτά καταγράφονται όταν οι δημογραφικές προβλέψεις για την Ελλάδα είναι δυσοίωνες, αφού δείχνουν ότι θα υποστεί πληθυσμιακή μείωση έως το 2100 κατά 24% (5% στην ευρωζώνη) και θα είναι στην τρίτη χειρότερη θέση μεταξύ των χωρών – μελών της ΕΕ, πυροδοτώντας μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων στην οικονομία και στο ασφαλιστικό μας σύστημα.